یخدان مویدی در کرمان
یخدان مویدی در کرمان از جاهای دیدنی کرمان یکی از استان های تاریخی و فرهنگی ایران است که دارای بسیاری از جاذبه های گردشگری و طبیعی است. از میان این جاذبه ها، یخدان ها یا یخچال های خشت و گلی، نمونه های برجسته از هوش و خلاقیت مردمان کرمان در دوران قدیم هستند. این سازه ها با استفاده از مصالح ساده و محلی، توانستند یخ را در اوج گرمای تابستان نگه دارند و به نیاز های مردم پاسخ دهند.
به گزارش عجم گشت , یکی از بزرگ ترین و زیبا ترین یخدان های کرمان، یخدان مویدی در کرمان است که در محله ای به همین نام در مرکز شهر قرار دارد. این یخدان با قدمت بالغ بر چهارصد سال، شاهد تاریخ و فرهنگ کرمان است و هنوز هم با عظمت و شکوه خود، مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد. در این مقاله، قصد داریم به شما معرفی کامل از یخدان مویدی کرمان بدهیم و به جزئیات تاریخچه، معماری، طرز کار و بازدید از آن بپردازیم.
تاریخچه یخدان مویدی در کرمان
بنابر منابع تاریخی، چنین بنای عظیمی را در سال های پایانی دوره صفویه ساختند. نام مویدی به قنات مشهور مویدی باز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میگردد كه آب یخچال را از آن تأمین كرده بودند. البته بعضی می گویند صاحب یخچال فردی به نام «مؤید الدین ریحان» یكی از كارگزاران حكومت كرمان بود.
این یخچال در زمان حکومت قاجار به علت نبود برق و یخچال الكترونیكی، یكی از حیاتی ترین مكان های شهر كرمان بود. در ساعات ابتدای صبح تابستان، فالوده فروش ها فالوده كرمانی را در سایه یخچال ها درست می كردند و به مردم می فروختند.
اما با اختراع برق و کارخانه های یخ سازی، یخدان ها از دور خارج شدند و از کار افتادند. اکثر یخدان های کرمان نیز تخریب شدند و فقط چند نمونه از آن ها باقی ماندند. یخدان مویدی نیز در سال های اخیر بازسازی شده و به عنوان یک آثار تاریخی و میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری یخدان مویدی
این یخچال دارای ارتفاع ۲۰ متر، قطر دهانه ۱۴ متر و قطر پایه ۳۴ متر است. شكل آن به صورت كله قندی است كه بالاتر رفته، تنگ تر می شود. در اطراف این یخچال، دیواری به ارتفاع ۱۲ متر وجود دارد كه در سه طبقه ساخته شده است. در طبقه پایین، حصار و در طبقات بالاتر، حصار و حصار خشتی قابل رؤیت است. این دیوار به عنوان عایق حرارتی و همچنین جلوگیری از دسترسی عامه مردم به یخچال عمل می کند.
عناصر تشکیل دهنده یخچال شامل مخزن، استخر، حصار و چاله یخ می باشد. در بخش پایین تر، یك استخر بزرگ قابل رؤیت است كه آب قنات را در خود نگه می دارد. در بالاتر از استخر، یك سطح صاف وجود دارد كه برای ساخت یخ استفاده می شود. بخش بالاتر، یك سوراخ عمودی به قطر ۱۴ متر وجود دارد كه به عنوان یك چاله یخ عمل می كند. بالاتر از چاله یخ، یك سقف كله قندی وجود دارد كه با خشت خام و لایه های کاهگل ساخته شده است.
طرز کار یخدان مویدی
برای ساخت یخ در این یخچال، ابتدا آب قنات را به استخر رو به رو هدایت می كنند. سپس آب را به صورت لایه های نازک پخش می كنند. در شب های سرد زمستان، آب را به یخ تبدیل می كند و در صبح روز بعد، آن را به قطعات بزرگ بریده و با استفاده از نیروی اسب و گاو، به چاله یخ منتقل می كنند. در چاله یخ، قطعات یخ را به صورت لایه های متراكم و متصل به هم قرار می دهند و با كاهگل پوشانده می شوند. این كار باعث می شود كه یخ در دمای بالای تابستان نیز ذوب نشود و تا زمان نیاز، در دسترس باشد.
برای دسترسی به یخ، از یک درب کوچک در پایین سوراخ عمودی استفاده می شود. این درب با خشت و کاهگل ساخته شده است و به عنوان عایق حرارتی عمل می کند. برای خارج کردن یخ از چاله، از یک چرخ دستی استفاده می شود که با طناب به یک سبد چوبی متصل است. این سبد را به داخل چاله فرو می برند و قطعات یخ را در آن قرار می دهند. سپس با چرخ دستی، سبد را به بالا کشیده و یخ را خارج می کنند.
ساعت بازدید از یخدان مویدی
ساعت بازدید از یخدان مویدی این یخچال در حال حاضر به عنوان یک موزه تاریخی و فرهنگی در خدمت علاقمندان به تاریخ و فرهنگ کرمان است. شما می توانید از این بنای زیبا و منحصر به فرد بازدید کنید و با روش های سنتی ساخت و نگهداری یخ آشنا شوید. همچنین می توانید از فضای سبز و زیبای پیرامون یخچال لذت ببرید و با فالوده فروش های سنتی کرمان، خاطرات خود را تازه کنید.
برای ساعت بازدید از یخدان مویدی ، شما باید به شهر کرمان بروید و وارد خیابان شهید رجایی شوید، بعد از آن باید وارد خیابان کامیاب شوید و از اینجا به بعد میتوانید یخچال مویدی را مشاهده نمایید..
ساعات بازدید از یخچال همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر است. هزینه بلیط ورود برای بزرگسالان ۵۰۰۰ تومان و برای کودکان ۲۵۰۰ تومان است. شما می توانید با پرداخت هزینه اضافی، از خدمات راهنمای توریستی نیز استفاده کنید.
خلاصه
یخدان مویدی کرمان یکی از بزرگ ترین و زیبا ترین یخدان های ایران است که در دوران قدیم، به عنوان یک منبع مهم برای نگهداری و توزیع یخ در شهر کرمان مورد استفاده قرار می گرفت. این یخچال با معماری خاص و هنرمندانه خود، نشان دهنده هوش و خلاقیت مردمان کرمان در ساخت و استفاده از منابع طبیعی است. این یخچال در حال حاضر به عنوان یک موزه تاریخی و فرهنگی در خدمت علاقمندان به تاریخ و فرهنگ کرمان است. شما می توانید از این بنای زیبا و منحصر به فرد بازدید کنید و با روش های سنتی ساخت و نگهداری یخ آشنا شوید.